Olympia

Het Gymnasion is het trainingscomplex voor de atleten. Oorspronkelijk was het alleen een sportveld met dezelfde omvang als het stadion. In de loop der tijd zijn er aan alle vier zijden overdekte zuilengalerijen gebouwd. Er staan nu alleen nog sterk verweerde overblijfselen van de zuilen ten oosten en zuiden van het Gymnasion. Van de noordelijke galerij is een klein gedeelte teruggevonden aan de overkant van de provinciale weg. De westzijde is waarschijnlijk ooit weggespoeld door een overstroming van de rivier.

Pal naast het Gymnasion ligt de Palaistra, dat ook deel uitmaakt van het trainingscomplex. Letterlijk betekent het worstelplaats, maar de Palaistra werd ook gebruikt om te trainen in boksen en verspringen. Dat laatste deden de Grieken vanuit stand met halters in hun handen, niet met een lange aanloop zoals tegenwoordig. De contouren van de vierkante Palaistra met zuilengangen en kamers rondom zijn goed herkenbaar. Dankzij restauratie staan er deels complete zuilen.

Ineens klinkt er een snerpende uithaal van een scheidsrechterfluit. Een bewaker heeft een overtreding opgemerkt. Een man van middelbare leeftijd met een allesbehalve atletisch figuur staat op het stompje van een eeuwenoude zuil. Lachend poseert hij voor een foto.

In deze werkplaats is één van de zeven wereldwonderen geschapen. De beeldhouwer Pheidias maakte er omstreeks 430 v.C. het enorme cultusbeeld van Zeus. Zittend op een troon raakte de kruin van het beeld bijna het 13 meter hoge dak in de Tempel van Zeus.

Het beeld van Zeus bestaat niet meer. Na de laatste Olympische Spelen is het naar Constantinopel overgebracht. Daar is het later door een brand verloren gegaan. Op de fundamenten van de werkplaats van Pheidias is in de 4^e eeuw n.C een basiliek gebouwd. Die mix van antieke werkplaats en basiliek is terug te zien in de hedendaagse restanten. Heel toepasselijk wordt er in de werkplaats nog steeds gewerkt, nu aan de restauratie.

De meeste bezoekers van de Olympische Spelen moesten ergens buiten het terrein hun kamp opslaan. De enkele hotels in Olympia waren alleen weggelegd voor de meest welvarende bezoekers. Het Leonidaion is het grootste en meest luxueuze hotel van Olympia. De kamers zijn gesitueerd rond een binnentuin, waar de gasten zich in alle rust konden afzonderen van de meute.

Het Bouleuterion is het raadshuis waar de Olympische Raad zetelde en het bestuur voerde over Olympia. Hier werden de officiële vergaderingen gehouden, moesten atleten zich inschrijven en konden atleten beroep aantekenen tegen beslissingen van de scheidsrechters. Maar de Olympische Raad besloot bijvoorbeeld ook over wat er in Olympia werd gebouwd en voor wie er standbeelden werden opgericht.

De Tempel van Zeus was het belangrijkste en meest indrukwekkende bouwwerk van Olympia. Imposant groot en rijkelijk gedecoreerd. De tempel was gebouwd uit lokaal kalksteen, afgewerkt met wit stuco om het op marmer te laten lijken. Gedurende bijna 900 jaar heeft de tempel in volle glorie dienst gedaan tijdens de Olympische Spelen. Daarna is het in 426 n.C. in brand gestoken in opdracht van de Romeinse keizer Theodosius II. Verzwakt door die brand is de tempel bij latere aardbevingen volledig ingestort.

Een aantal pilaren liggen op de grond als omgevallen stapels damstenen. De afzonderlijke schijven zijn grotendeels intact en maken nog steeds indruk door hun gigantische omvang. Eén zuil is weer opgebouwd en gerestaureerd, om zo een impressie te geven van de grootte. Ga ook zeker langs het Archeologisch Museum om de Tempel van Zeus te doorleven. Daar zijn de marmeren beeldhouwwerken uit de topgevels gereconstrueerd uit de gevonden brokstukken.

Tussen de brokstukken van Olympia staat ineens een volledig gerestaureerde zuil. Hij steekt fier boven de ruïnes uit, alsof het een op zichzelf staand gedenkteken is. De pilaar was echter onderdeel van een groter monument, gefinancierd door en ter ere van de Ptolemaeïsche dynastie. Het bestond uit twee van zulke zuilen met daarop standbeelden van Ptolemaeus II en Arsinoë II, koning en koningin van Egypte. Dat is nogal onbeschaamd in een heiligdom dat bestemd is voor het vereren van de Griekse goden. Mogelijk heeft het sponsoren van de bouw van de Palaestra geleid tot dit eerbetoon.

Het is een komen en gaan van bezoekers in de Krypte, de tunnel met boog die toegang geeft tot het stadion. Dat was tijdens de antieke Olympische Spelen niet het geval. De tunnel was uitsluitend voor atleten, priesters en officials. Aan de vorm van de bovenste rij stenen is te zien dat de doorgang destijds volledig overkapt was.

De elegante eenvoud van het stadion is een groot contrast met de pracht en praal in de rest van Olympia. Het is een rechte loopbaan met stenen drempels als start- en finishlijn op 600 voet van elkaar, zo’n 200 meter. Die sprintafstand werd stadion genoemd en is de oudste Olympische atletiekdiscipline. Rond de loopbaan zijn simpelweg hellingen voor het publiek, deels natuurlijk en deels aangelegd, die opgaan in het golvende landschap van de Peloponnesos.

Met historisch besef is het stadion van Olympia in 2004 gebruikt tijdens de Olympische Spelen van Athene, voor de wedstrijden kogelstoten.

Het Nymphaion is een grote barokke fontein die dateert uit de Romeinse periode. De fontein is rond 150 n.C. gebouwd, nadat er een aquaduct was aangelegd vanuit de heuvels naar Olympia. Door dat aquaduct was er tijdens de drukbezochte Olympische Spelen eindelijk een fatsoenlijke watervoorziening.

Van het Nymphaion resteert niet veel meer dat een halfrond fundament tegen de Kronos-heuvel. Een deel van de marmeren beelden van de fontein – waaronder een stier – staan in het Archeologisch Museum van Olympia.

De Tempel van Hera is gebouwd omstreeks 600 v.C. Het is de oudste tempel van Olympia en één van de oudste van Griekenland. Oorspronkelijk was het een tempel voor Zeus en Hera samen, totdat er een nog imposantere nieuwe tempel werd gebouwd louter voor Zeus. De Tempel van Hera staat er opgeruimd bij. De restanten van muren en zuilen staan keurig op hun plek. Je mag zelfs door de buitenste zuilengalerij van de tempel wandelen, een stille sensatie.

Het Philippeion is in 338 v.C. opgericht door koning Philippos II van Macedonië en afgemaakt door zijn zoon Alexander de Grote. Het monument is een votiefoffer aan Zeus voor sportieve en militaire successen. Maar met standbeelden van Philippos II, Alexander de Grote en enkele familieleden is het tevens een monument van zelfverheerlijking.

De drie elegante zuilen van ronde monument springen in het oog. Het Philippeion is deels gerestaureerd in 2004/2005, ter ere van de Olympische Spelen in Athene. Voor die restauratie heeft het Pergamonmuseum in Berlijn onderdelen van het bouwwerk teruggegeven aan Olympia.

Ook zonder gezicht en zonder vleugels is het standbeeld van Nike een zwierige verschijning. Het iconische beeld van de godin van de overwinning is gemaakt door de beeldhouwer Paionios. Nike stond op een prominente plaats bij de Tempel van Zeus, op een negen meter hoge sokkel. Het onderste deel van die opvallende driehoekige pilaar is te zien op het opgravingsterrein.

Ja, er stroomde water in de fontein, maar het Nymphaion was vooral ook een beeldengalerij. In een halve cirkel rond de fontein stonden twee verdiepingen met standbeelden. Boven stonden beelden van Herodes Atticus, de initiatiefnemer van vet aquaduct, en zijn familie. De onderste verdieping was voor beelden van drie Romeinse keizers en hun familie. Midden in de fontein stond het standbeeld van een stier. De tekst op de stier vertelt dat de fontein is gewijd door Regilla, vrouw van Herodes Atticus en priesteres van Demeter. Uiteraard is de fontein gewijd aan oppergod Zeus.

In het museum staan een aantal van de beelden uit het Nymphaion, met de stier toepasselijk midden in de zaal.

Op een doodlopende buitengalerij naast het museum staan grote stukken die de collectie niet hebben gehaald. Ze staan er verweesd bij, de verzadigde bezoekers hebben er geen aandacht voor. Toch ligt er zomaar een rijtje leeuwenkoppen, die als waterspuwers zorgden voor stijlvolle afwatering op het dak van de Tempel van Zeus.